Bir çok kişi herhangi bir işyerinde çalışmadığı halde, adına prim ödeterek çalışma ilişkisi olmadığı halde sigortalı olmayı tercih edebiliyor. Bunun en büyük nedeni de SSK statüsünden erken emekli olabilmek ve daha fazla aylık alabilmek adına yapılıyor.
Çünkü EYT de görüldüğü üzere Bağ-Kur sigortalısı için 9000 gün prim ödeme şartı aranırken, SSK sigortalısı 5600 gün prim ödeyerek emekli oldu.
2008 yılında yapılan reform ile 5510 sayılı Kanunda bile bu birliktelik sağlanamadı. Bu nedenle 7200 gün prim ödeyen SSK li emekli olabilecek iken, Bağ-Kur sigortalısı için yine 9000 gün prim ödeme şartı getirildi.
Özellikle prim ödeme ile aylık bağlanması arasındaki bağlantı da kopunca ortaya en alt sınırdan emekli aylığı alan 5 milyonun üzerinde emekli grubu oluştu. 5 bin gün prim ödeyen SSK lının 10 bin gün prim ödeyen Bağ-Kur sigortalısından daha yüksek aylık alması ise daha da adaletsizliği ortaya çıkardı.
İşte bu nedenlerle SSK statüsünden emekli olabilmek amacıyla çalışmadıkları halde kendilerini bir işyerinden sigortalı olarak bildirten sigortalılar da arttı. Ancak bu kişilerle ilgili önemli bir risk mevcut olup, tespiti halinde sigortalılık süreleri iptal ediliyor ve emekli oldukları tarihten bu yana aylıkların geri ödenmesi de talep ediliyor. Faizi ile birlikte bu rakamlar çok önemli yekün oluşturuyor.
SAHTE SİGORTALILIK NİÇİN YAPILIYOR?
2829 sayılı Kanuna göre hizmet birleştirmesi yapılıyor ve 2008 öncesi sigortalılar son 7 yılın yarısından yani 1260 günden fazlasını hangi statüde geçirirse oradan emekli oluyor. İşte bunun için de vatandaşlarımız bu yolu tercih ediyor.
Ancak bu durum sigortalı emekli olduktan sonra dahi ortaya çıkabiliyor, bu durumda emekli aylığı iptal edilip yapılan ödemeler faiziyle birlikte geri alınıyor.
SAHTE SİGORTALILIK NEDİR?
Gerçekte herhangi bir işyerinde çalışmadığı halde SGK tarafından sunulan emeklilik, geçici iş göremezlik veya sağlık hizmetlerinden yararlanmak gibi amaçlarla, kişinin gerçekte var olan veya olmayan bir işyerinden sanki çalışıyormuş gibi sigortalı gösterilmesidir.
Örneğin: Sigortalı A şahsı emeklilik durumunu hesaplattı, son 1261 gününü SSK yani 4/-1a sigortalısı olması durumda emekli olacağını öğrendi. İşte bu durumda İsteğe bağlı sigortalı olmak yerine SSK dan sigortalı olmayı tercih ediyor. Çünkü isteğe bağlı sigortalı olsa Bağ-Kurlu olacağından yani 4/1-b sigortalısı olacağından 9000 gün prim ödemesi gerekecek. İşte bu sebeple bir şey olmaz diye akıl verenlerin aklına uyuyor ve bir işyerinden kendisini sigortalı göstertiyor.
SAHTE İŞYERİ NEDİR?
Aslında var olmayan sadece bu amaçla kurulan işyerleri var. Herhangi bir çalışanı olmamasına ve ticari, ekonomik veya sosyal bir faaliyet yürütmemesine rağmen, kişilerin para karşılığı sigortalı olarak gösterildiği kağıt üzerinde faaliyet gösteren paravan işyerleridir.
SGK tarafından sahte işyerlerinin denetimi önceleri yalnızca üçüncü kişilerden gelen ihbar ve şikayetler üzerine kısıtlı sayıda yapılmakta iken, aynı zamanda ihbar ve şikayetlerden daha çok geliştirilen programlar vasıtasıyla da tespit edilebilmektedir ki bu işyerleri kodlanıyor.
“Sahte işyeri”, yapılan kontrol ve denetimler sonucunda gerçekte faaliyet göstermediği halde çalışmayan kişilerin sigortalı olarak bildirildiği kesin olarak tespit edilmiş işyerlerine,
“Kontrollü işyeri”, Kurumca gönderilen tebligatları almayan ve primlerini de ödemeyen veya cüz’i tutarda ödeyen işyerleri ile Kurumca belirlenen çeşitli yöntemler çerçevesinde sahte olması kuvvetle muhtemel olan işyerlerine,
“Şüpheli işyeri” ise “Sahte İşyeri” ve “Kontrollü İşyeri” olarak tanımlanmış olan işyeri yetkililerinin Türkiye’de kurulu bulunan diğer işyerlerine,
yönelik yapılmış tanımlamalardır.
Emeklilik başvurusunda bulunan vatandaşların Sahte, Kontrollü ve Şüpheli işyerlerinden bildirilmiş hizmetleri (hizmet dökümünde S, K ve Ş harfleriyle gösterilir)
Emeklilik için gerekli olan prim günü, sigortalılık süresi ve yaş şartını sağladım diyerek emeklilik aylığı bağlanması için başvuruda bulunan vatandaşların
-Sahte işyerinden bildirilmiş hizmetleri varsa, bu işyerlerinin sahte olduğu yapılan denetim ve kontroller neticesinde tespit edildiğinden, bu işyerlerinden bildirilen prim günleri emeklilik hesabında dikkate alınmamaktadır.
-Kontrollü işyerlerinden bildirilmiş hizmetleri varsa, bu işyerlerinden bildirilen prim günlerinin doğruluğu yapılacak kontrol ve denetimler sonuçlandırılıp kontrollü işyeri kodu kaldırıldığı (işyerinin faaliyette bulunduğu ve sigortalı çalıştırdığı tespit edildiği) takdirde emeklilik hesabında dikkate alınmakta, aksi halde dikkate alınmamaktadır.
-Şüpheli işyerlerinden bildirilmiş hizmetler varsa, bu işyerlerinden bildirilen prim günlerinin doğruluğu kontrol edilmeden, başka bir ifade ile şüpheli işyerlerinden bildirilen prim günleri sanki normal bir işyerinden bildirilmiş gibi emeklilik hesabında dikkate alınmaktadır
Emeklilik başvurusunda bulunan vatandaşların tahsis işlemleri sırasında SGK’ya bildirilmiş hizmetlerinin arasında (Ş) Şüpheli işyerlerinden bildirilmiş hizmetleri varsa bu hizmetlerin doğruluğu tespit ediliyor. İşte bu aşamada tespit yapılırsa emeklilik için her şey boşa gidiyor.
Hatta emeklilik sonrası tespitlerde de geriye doğru emekli aylıkları iptal edilip, ödenmiş aylıklar da faiziyle birlikte geri alınıyor.
Ancak burada bazen işyeri gerçek ve çalışma ilişkisi de olduğu halde, işyeri şüpheli ise sigortalı mağdur olursa bunu mutlaka Kurum bildirmesi, itiraz etmesi, hatta dava yoluyla hakkını araması gerekiyor.