Çalışma hayatında kişilerin sağlık sorunları nedeniyle çalışamadıkları durumlarda emekli olabilmeleri için en az 10 yıldan beri sigortalı olmaları, bununla birlikte en az 1800 gün prim ödemeleri ve sağlık kurulunca %60 çalışma gücünün kaybolduğuna dair sağlık raporunun olması gerekmektedir.
MALÜL SAYILMAK İÇİN ÜÇ ŞART BİRLİKTE ARANIR
Bir başka ifadeyle bir kişinin malul sayılabilmesi için 3 şart birlikte olmalıdır. Sigortalılık süresi dediğimiz sigortalı çalışmaya başladıktan sonra geçen süre olup, bu sürenin 10 yıl olması gerekir.
İkinci şart en az kişi adına 1800 gün prim ödenmiş olması gerekir. Üçüncü şart ise bu iki şartı yerine getiren sigortalının çalışma gücünün %60 kaybolduğunun sağlık raporu ile teyit edilmesi gerekir.
SGK öncelikle sigortalısını maluliyet için tam teşekküllü bir hastaneye sevk etmelidir ki bundan sonra sağlık kuruluşundan alınacak heyet raporunun yine SGK Sağlık Kurulunca onaylanması ve en az %60 çalışma gücü kaybının varlığının kabulü gerekmektedir.
Örneğin, A hastanesinden sigortalı %80 oranında çalışma gücü kaybının olduğuna dair rapor almıştır. Ancak bu rapordaki hastalıklarının SGK Sağlık Kurulunca değerlendirilmesi sonucunda en az %60 olduğu kabul edilmez ise alınan bu raporun malulen emeklilik için bir önemi kalmayacaktır.
Çünkü hangi hastalıklardan dolayı ne kadar oranda çalışma gücü kaybı olduğuna dair değerlendirmeler sağlık kurulunca yapılmakta ve mevzuata göre malul sayılabilmektedir.
Malul sayılacak hastalığın da sigortalının işe girmesinden sonra ortaya çıkması gerekmektedir. Eğer malul sayılacak derecedeki hastalık sigortalı olarak çalışmaya başlamadan önce var ise malulen emeklilik geçerli değildir.
İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI SONUCUNDA MALULLÜK
İş Kazası ve meslek hastalığı sonucunda da malul olunabilir, böyle bir durumda sigortalının çalışma süresi ve prim ödeme gün sayısı aranmaz. Örneğin: A şahsı sigortalı olarak çalışmaya başladıktan 1 yıl sonra iş kazasına maruz kalmış, bunun sonucunda da çalışma gücü en az %60 kaybolmuş ise, bu durumda 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 gün prim ödeme şartları aranmaz.
HANGİ HASTALIKLARDA ERKEN EMEKLİ OLUNABİLİR
Erken emeklilik için hangi hastalıkların geçerli olduğu ülkeden ülkeye ve o ülkenin sosyal güvenlik sistemi veya emeklilik kurallarına bağlı olarak değişebilir. Ancak genellikle şu tür hastalıklar erken emeklilik için bir neden olabilir:
Kronik Hastalıklar: Kalp hastalıkları, kanser, kronik böbrek hastalığı, kronik akciğer hastalığı gibi yaşamı tehdit eden veya iş yapma yeteneğini ciddi şekilde etkileyen hastalıklar.
Fiziksel Engellilik: Kalıcı bir şekilde iş yapma yeteneğini etkileyen fiziksel engellilik durumları.
Ruh Sağlığı Sorunları: Şiddetli depresyon, bipolar bozukluk, şizofreni gibi ciddi ruh sağlığı sorunları.
Nörolojik Hastalıklar: Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı gibi nörolojik bozukluklar.
ERKEN EMEKLİLİK/ENGELLİ AYLIĞI
Malûliyet oranı düşük olan sigortalılar, malul sayılmasalar da belli koşulları sağlamaları halinde yaşa bakılmaksızın emekli aylığı bağlatabiliyorlar.
Engelli durumu; Çalışma gücünü;
- Yüzde 50 – 59 arasında olanlar en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 prim günüyle emekli olabilir.
- yüzde 40 – 49 arasında olanlar ise en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 prim günü şartıyla emekli olabiliyor. 2008’den önce sigortalı çalışmaya başlayanlarda sigortalılık süresi ve prim günü kademelendiriliyor, daha kolay şartlarla emekli olabiliyorlar.
MALUL KİŞİ AYLIK ALIRKEN ÇALIŞABİLİRMİ
İlk defa çalışmaya 2008 mayıs ayı ve sonrasında başlayan 4/1-a, 4/1-b ve 4/1-c’lilerin malûl aylıkları, hangi statüde çalışırlarsa çalışsınlar kesiliyor. 4/1-a’lıların 2008 ekim öncesinde bağlanan aylıkları 4/1-a’lı çalışmaları halinde kesilir ama 4/1-b veya 4/1-c’li çalıştıklarında kesilmez. İlk defa çalışmaya 2008 ekim öncesi başlayan fakat 2008’den sonra aylık bağlanan 4/1-a’lıların malûl aylıkları, 4/1-a ve 4/1-c statüsünde çalıştıklarında kesilir, 4/1-b’li çalıştıklarında kesilmez.
Malûl aylığı ayrıca kontrol muayenesi sonucu malûl olmadığının sağlık kurulunca tespit edilmesi durumunda da kesiliyor. Çalışması sona erenler kontrol muayenesine tabi olup, duruma göre/maluliyeti devam ediyorsa aylığı bağlanır